زلزله رامیان ۱۷ شهریور ۱۳۹۹، پنجاه و یک سال بعد از یک زلزله شدید

زلزله رامیان ۱۷ شهریور ۱۳۹۹

:به نقل از دکتر مهدی زارع، عضو هیئت رئیسه انجمن زمین شناسی ایران و عضو هیئت علمی موسسه بین المللی زلزله، پس از گذشت ۵۱ سال از وقوع زلزله بزرگ در این منطقه

ساعت دو و چهار دقیقه   دوشنبه ۱۷ شهریور ۹۹  زلزله‌ با بزرگای ۵.۱  رامیان در استان گلستان را لرزاند. زلزله علاوه بر گرگان و استان گلستان در استانهای مازندران (در ساری) و بخش‌هایی از خراسان شمالی و سمنان هم حس شد.

براساس گزارش‌های دهیاران در مناطق قورچایو ویرو خسارتی به برخی از ابنیه وارد شد. گزارش‌های اولیه نشان می دهند که    چهل نفر از اهالی دو روستای “قورچای و ویرو” از توابع بالا دست شهرستان رامیان مصدوم  شده اند (ولی کسی کشته نشده).  کانون اصلی زلزله در روستای “قورچای” شهرستان رامیان بوده و به همین دلیل بیشترین خسارت در این منطقه ایجاد شده است و  روستا، “ویرو” به دلیل نزدیکی به مرکز حادثه    خسارت‌هایی دید. ۹ روستای کوهستانی منطقه خسارت دید  که به دلیل نوع ساخت منازل و فرسودگی   در ۵ روستا این خسارت‌های جدی‌تر بود. این زلزله به حدود ۴۰ واحد مسکونی   در پنج روستای قورچای، ویرو، الهادی، کشکک و پاقلعه بین ۱۰ تا ۱۰۰ درصد خسارت وارد کرد.

نگارنده در روزها و ماه بعد از سیلاب های فروردین ۹۸ گلستان، از محل روستای قورچای و ویرو کشکک و پاقلعه بازدید نمود. مشکل مهم روستای قورچای و سایر روستاهای یاد شده  زمینلغزش است . در سیلابهای فروردین و تا دو ماه بعد از آن زمینلغزش مشکلاتی را برای منازل مردم ایجاد کرده بود که به باور من در هم زمینلرزه ۱۷ شهریور ۹۹ و پسلرزه های بعد از آن می تواند به تدریج با جا به جایی موارد دامنه ای برای اهالی مشکل ایجاد کند.

این منطقه البته محل وقوع زمینلرزه  ۸ مرداد ۱۳۴۸  قرناوه در نزدیکی شهر مراوه تپه نیز هست که اکنون در استان گلستان قرار دارد. آن زلزله با   بزرگای  ۶٫۴ شهرستان کلاله  رخ داد. ۱۷۶ نفر کشته، ۴۸۳ مجروح و ده هزار نفر حاصل این زمینلرزه بود. . ۱۰۰ روستای کوچک  خسارت جدید دید    و  بیش‌ترین خسارت به روستاهای قپان، اسلام‌آباد و بخش مراوه تپه وارد شد.شهرهای گرگان و گنبد کاووس و روستاهای اطراف آنها از مخرب ترین حوادث تاریخ معاصر خود در زلزله ۱۳۴۸ قرناوه تجربه کردند. روستای قرناوه   شامل قرناوه سفلی و قرناوه علیا به ترتیب ۱۵۰۰ و ۷۰۰ نفر جمعیت دارد و در زلزله ۸ مرداد ۱۳۴۹ حدود ۱۰% ساکنان کشته شدند. در این زلزله بافت روستایی منطقه قرناوه و مزاوه تپه که   مردمان ترک زبان در آن ساکن هستند، بیشترین آسیب را تجربه کردند.

سامانه گسلهای مرز کوه و دشت ، در این منطقه شامل گسل گرگان و گسل مینودشت است. ، که هر دو در ادامه سامانه گسله خزر (مازندران) قرار گرفته اند. گسل گرگان  در سال ۱۵۲۰م  در دوره صفویان یک زلزله با بزرگای ۶٫۵ ایجاد کرده است. هر دو گسل یاد شده سازو کار جا به جایی امتداد لغز چپگرد و فشاری دارند. این سامانه گسلهای مرز کوه و دشت با شکستگی ها متعددی که در منطقه کوههای جنگل گلستان ایجاد کرده اند، همواره موجب رخداد زلزله های کوچکی نیز می شوند و  البته توان لرزه زایی زلزله ای با بزرگای  هفت را نیز دارد.  همچنین زلزله های متوسط (مثل همین زلزله بامداد ۱۷ شهریور ۹۹ در جنوب رامیان) و شدید (بزرگای ۶ تا ۷) مانند زلزله قرناوه ۱۳۴۸ با بزرگای ۶٫۴) علاوه بر خسارت در نزدیکی خود می تواند آسیب هایی در  فاصله های دور از خود به ویژه در ساختمانهای بلند ایجاد کنند. زلزله در کوهستان، زمین لغزش و بسته شدن جاده و سنگ افت ایجاد می کند اما در دشت، بسته به میزان رسوبات و سطح آب زیرزمینی و نوع خاک بیشتر به صورت تشدید امواج لرزه ای در محلهای مسکونی شهر ها و روستاها عوارض ثانویه از خود نشان میدهد. بر اساس اطلاعاتی که تا عصر دوشنبه از زلزله بامداد ۱۷-۶-۹۹ به دست آمده است، به نظر می رسد که این زلزله در اثر جنبایی بخش انتهایی گسل مینودشت و در محل تلاقی آن با گسل گرگان رخ داده است. از این رو می توان به احتمال چکانش گسیختگی  در سه تا چهار ماه پیش رو در گسل گرگان ( و همچنین خود گسل مینودشت) برای رخداد زمینلرزه ای شدید نیز با دقت و هوشیاری بیشتری برخورد نمود.